Formuła 1 bez wątpienia plasuje się w czołówce najbardziej prestiżowych sportów na planecie. Piekielnie szybkie bolidy, kierowcy wspinający się na wyżyny wytrzymałości, tłumy kibiców, gigantyczne pieniądze i globalna popularność: to wszystko zapewnia królowej motorsportu wyjątkowy status. Nic dziwnego więc, że co roku kolejne państwa zgłaszają chęć organizacji Grand Prix, licząc na uzyskanie potencjalnie ogromnych korzyści. Wśród aktualnych kandydatur jedną z najbardziej zaskakujących jest oferta Rwandy. Dlaczego ten afrykański kraj dąży do przeprowadzenia wyścigu i, co ważniejsze, czy może osiągnąć sukces?
Rwanda – afrykański Kopciuszek na sportowych salonach
W ostatnich latach Rwanda stara się organizować wydarzenia sportowe o pewnym prestiżu i międzynarodowym rozgłosie. Jej postępująca ekspansja w światowym sporcie jest ściśle związana z ambicjami prezydenta Paula Kagame. Zaangażowanie kraju zauważalne jest chociażby w kolarstwie (Tour du Rwanda; w 2025 roku Rwanda będzie też gospodarzem mistrzostw świata w kolarstwie szosowym), biegach (Kigali Peace Marathon) czy koszykówce (rozgrywki Basketball Africa League pod egidą NBA).
Największe korzyści państwo czerpie jednak z kontraktów sponsorskich w obszarze futbolu, współpracując z Arsenalem, PSG, Bayernem Monachium i Atlético Madryt. Umowy zostały zawarte przez Visit Rwanda: państwową agencję podlegającą Radzie Rozwoju Rwandy, która ma na celu promocję turystyki, przyciąganie do kraju zagranicznych inwestycji, wspieranie rozwoju sektora prywatnego oraz dążenie do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.
Przeprowadzenie Grand Prix F1 byłoby zatem ukoronowaniem dotychczasowej rwandyjskiej obecności w międzynarodowym sporcie i wyniesieniem państwa do czołówki globalnych organizatorów wydarzeń sportowych. Negocjacje Rwandy z FIA, podmiotem przyznającym prawo do organizacji wyścigów, są na zaawansowanym etapie. Obecnie trwają konsultacje z udziałowcami, studia wykonalności i ocena oddziaływania na środowisko. Rozpoczęcie budowy toru na przedmieściach stołecznego Kigali planowane jest na 2026 rok, a według zapowiedzi pierwsza edycja GP Rwandy mogłaby odbyć się już w 2027 roku. Projekt w krótkim czasie zyskał poparcie m.in. Lewisa Hamiltona, który nazwał Rwandę jednym z najciekawszych do odwiedzenia miejsc na kontynencie oraz skrytykował FIA za ignorowanie Afryki w ustalaniu kalendarza wyścigów. Ponadto rwandyjskie władze w ostatnim czasie starają się jak najbardziej zacieśnić współpracę z FIA. W grudniu 2024 roku Kigali gościło Zgromadzenie Ogólne FIA oraz galę FIA Awards, na której rozdano nagrody dla najlepszych kierowców i zespołów 2024 roku.
Gra o najwyższą stawkę
Organizacja Grand Prix przez Rwandę niewątpliwie wiązałaby się z korzyściami wizerunkowymi, wynikającymi ze zwiększonej ekspozycji międzynarodowej całego kraju i jego stolicy. Zawody F1 to wydarzenia o prawdziwie globalnym zasięgu, za każdym razem przyciągające setki milionów widzów i generujące ogromny impuls promocyjny dla organizatorów. Wyścig stworzyłby zatem doskonałą okazję do wypromowania wizerunku Rwandy jako miejsca nowoczesnego, stabilnego i otwartego.
Co więcej, władze państwowe miałyby w ręku jeszcze jedną kartę o wielkim marketingowym potencjale: powrót królowej motorsportu do Afryki po ponad trzydziestoletniej przerwie (jak dotąd ostatnie Grand Prix na tym kontynencie odbyło się w 1993 roku). Rwanda zostałaby więc trzecim w dziejach, po Maroku i RPA, oraz pierwszym w tym wieku afrykańskim gospodarzem zmagań F1, wchodząc do elitarnego grona obecnych organizatorów wyścigów.
Skuteczna kandydatura, a potem przygotowanie i przeprowadzenie rwandyjskiego GP poprawiłoby pozycję kraju względem innych państw regionu oraz całej Afryki. Wydarzenie stałoby się najbardziej wyrazistym przejawem retoryki prezydenta Kagame, reklamującego Rwandę jako regionalnego lidera nowoczesności, technologii i rozwoju, a nawet nazywającego kraj „Singapurem Afryki”.
Organizacja Grand Prix F1 wiąże się także z korzyściami innymi niż międzynarodowy wizerunek i prestiż. Kraj może doświadczyć większego rozwoju gospodarczego wskutek przyciągnięcia lukratywnych zagranicznych inwestycji, natężenia ruchu turystycznego (nie tylko w związku z zawodami, ale również jako popularnego celu wakacyjnego), powstania nowych miejsc pracy powiązanych z organizacją wyścigu i jego otoczką, a także wzrostu przychodów miejscowych firm, operujących w sektorach takich jak hotelarstwo, transport czy gastronomia (szczególnie podczas weekendu wyścigowego).
Prestiż za wszelką cenę?
Rosnące zaangażowanie Rwandy w sport odbiło się na świecie szerokim echem, wywołując debatę dotyczącą stosowności przeznaczania znacznych publicznych pieniędzy na sportową aktywność wobec istotnych problemów wewnętrznych, z jakimi boryka się państwo. Do krajowych przeciwników działań władzy należą opozycja polityczna, niezależne media oraz aktywiści społeczni. Ich zdaniem rząd przedkłada troskę o zewnętrzny wizerunek państwa ponad realne potrzeby społeczne, bagatelizując sprzeciw ludności dotyczący państwowych inwestycji w sportowy sponsoring. Inną podnoszoną kwestią jest także brak przejrzystości w finansowaniu takich projektów, co rzutuje na poczucie rozpływania się zysków wyłącznie wśród krajowych elit, podczas gdy zwykli obywatele nie mają z tego nic.
Swoje obawy wyrażają również zagraniczne organizacje praw człowieka, zwracając uwagę na realizowanie przez rwandyjskie władze sportswashingu, czyli poprawiania zagranicznego wizerunku państwa za pomocą sportu w celu odwrócenia uwagi od wszelkich problemów wewnętrznych. Z kolei ekonomiści podkreślają, że organizacja Grand Prix F1 jest wysoce kosztowną i ryzykowną inwestycją, a dla stabilnego rozwoju kraju zdecydowanie lepsze byłoby przeznaczenie tych środków na usługi publiczne.
Sytuacja Rwandy, pomimo rządowej narracji o rozwoju i wzrastającym dobrobycie, wciąż budzi szereg kontrowersji.
- Po pierwsze, kwestie polityczne. Krajem od 2000 roku rządzi nieprzerwanie prezydent Kagame, który oskarżany jest o autorytarne rządy, korupcję i naruszanie praw człowieka. W tym kontekście organizacja wyścigu F1 może zostać wykorzystana jako narzędzie legitymizacji reżimu, tak jak stało się to chociażby w Azerbejdżanie czy Arabii Saudyjskiej.
- Po drugie, sytuacja gospodarcza. Przygotowanie Grand Prix niesie ze sobą ogromne koszty, a Rwanda dysponuje ograniczonym kapitałem, mierząc się równocześnie z wysokim wskaźnikiem ubóstwa czy niedofinansowanymi usługami publicznymi. W przypadku stworzenia toru krajowe władze postawiły na droższe rozwiązanie – wybudowanie go od zera zamiast wytyczenia toru ulicznego. Szacunkowy koszt samej budowy może wynieść ok. 270 milionów dolarów, do czego doliczyć należy także coroczne wydatki na poziomie 50-70 milionów dolarów (opłaty licencyjne i konserwacja toru). Całkowity koszt organizacji wyścigu (wraz z budową infrastruktury, przygotowaniem zaplecza logistycznego itd.) szacowany jest nawet na 1,2 miliarda dolarów. Dążenie Rwandy do przeprowadzenia tej imprezy może zatem rodzić pytania o priorytety wydatków państwa. Ponadto nie każdy wyścig F1 generuje zyski. Niektórzy organizatorzy są wręcz zmuszeni dokładać do interesu, licząc na ogromny efekt promocyjny wydarzenia. Wobec wysokich kosztów początkowych wyjście Rwandy na plus wcale nie jest z góry przesądzone.
- Po trzecie, sprawy społeczne. Rwandyjczycy, szczególnie ci żyjący poza Kigali, mogą postrzegać Grand Prix jako megalomański projekt i marnotrawstwo publicznych pieniędzy. Środki potrzebne do organizacji zawodów zostałyby wykorzystane na poczet wydarzenia dostępnego dla nielicznych (elit i turystów), zamiast doinwestowania bardziej palących obszarów jak ochrona zdrowia czy edukacja.
- Po czwarte, zaangażowanie w konflikt zbrojny w Demokratycznej Republice Konga. Rwandyjski rząd aktywnie wspomaga rebeliantów z ruchu M23, działających w przygranicznym regionie Kiwu. Bojownicy w zamian za wsparcie przekazują Rwandzie miejscowe surowce wykorzystywane do produkcji elektroniki, a zysk z ich dalszego eksportu trafia do rwandyjskiego budżetu, w tym potencjalnie do środków przeznaczonych na przygotowanie Grand Prix. Członkowie M23 oskarżani są o poważne naruszenia praw człowieka, co jednak nie przeszkadza rządowi Rwandy w dalszym wspieraniu ruchu, nawet pomimo wybiórczych sankcji ze strony m.in. Unii Europejskiej.
Wóz albo przewóz?
Rwanda to w ostatnich latach kolejne państwo rozwijające się (po Arabii Saudyjskiej, Katarze czy ZEA), które chce wypromować się na świecie poprzez zorganizowanie Grand Prix F1. W odróżnieniu od przytoczonych krajów nie dysponuje ona jednak niemal nieograniczonymi funduszami na realizowanie tak kosztownych inwestycji. W połączeniu z wysokim ryzykiem osiągnięcia sukcesu kluczowa okaże się zatem wielkość przychodów z wydarzenia i to, czy Rwanda ostatecznie odnotuje zyski.
Jeżeli tak, kraj prawdopodobnie zrealizuje założone cele i będzie dalej poszerzać swoją obecność w światowym sporcie.
Jeżeli nie, władze staną przed trudnym wyborem: kontynuowania nierentownego przedsięwzięcia w nadziei na jakiekolwiek przyszłe korzyści, albo porzucenia projektu i powrotu do tańszych sposobów promocji kraju poprzez sport. Żadna z tych opcji z pewnością nie jest dla Rwandy wariantem wymarzonym.
Wojciech Urbański – absolwent politologii i stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim. Badacz związków sportu i polityki, w szczególności dyplomacji sportowej, sportswashingu i sportowego soft power. Miłośnik piłki nożnej i sportów motorowych.
Doceniasz naszą działalność?
Możesz wesprzeć nas darowizną w dowolnej kwocie.
Fundacja Polski Instytut Dyplomacji Sportowej
Al. Solidarności 68/121, 00-240 Warszawa
07 1090 1014 0000 0001 5892 0242
Tytuł przelewu: “Darowizna na cele statutowe”
Uzyskane środki zostaną wykorzystane do rozwoju Instytutu.
Bibliografia:
Blen A, Peng B., Rwanda: Africa’s Singapore? How Tech, Tourism & Sustainability Fuel Its Rise, Tech Culture Africa, 26.01.2025, https://techcultureafrica.com/rwanda [dostęp: 12.06.2025].
Brittle C., F1 2024 in numbers: Consistent viewership, strong attendances, and a boom in commercial partnerships, BlackBook Motorsport, 11.12.2024, https://www.blackbookmotorsport.com/features/f1-2024-numbers-season-review-viewership-attendance-commercial/ [dostęp: 12.06.2025].
Clynch H., Rwanda plans F1 bid in latest sports gamble, African Business, 18.12.2024, https://african.business/2024/12/trade-investment/rwanda-plans-f1-bid-in-latest-sports-gamble [dostęp: 12.06.2025].
Coleman M., F1 Qatar GP track breakdown: Conditions, G-forces make Lusail a physical grind, The New York Times, 28.11.2024, https://www.nytimes.com/athletic/5953111/2024/11/28/f1-qatar-track-lusail/ [dostęp: 12.06.2025].
Huseynov E., Baku’s grand prix is being used to ‘sportswash’ corruption, The Guardian, 19.06.2016, https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/jun/18/formula-1-azerbaijan-human-rights [dostęp: 12.06.2025].
Izzo W., What Happened to the Rwanda GP? F1 on Alert Over Africa’s Delicate Situation, GP Kingdom, 28.03.2025, https://gpkingdom.it/en/53005/what-happened-to-the-rwanda-gp-f1-on-alert-over-africas-delicate-situation/ [dostęp: 12.06.2025].
Mehta S., Is Hosting an F1 Race Financially Feasible?, Michigan Journal of Economics, 29.04.2024, https://sites.lsa.umich.edu/mje/2024/04/29/is-hosting-an-f1-race-financially-feasible/ [dostęp: 12.06.2025].
Parikh T., Rwanda: Miracle or Mirage? Africa’s Singapore Debates its Growth Narrative, Wilson Center, 13.02.2020, https://www.wilsoncenter.org/blog-post/rwanda-miracle-or-mirage-africas-singapore-debates-its-growth-narrative [dostęp: 12.06.2025].
Sieroka M., Success or Failure: How Rwanda is Becoming the Singapore of Africa, Issuu, 31.03.2022, https://issuu.com/queensio/docs/observer_17.2_final-2/s/11336110 [dostęp: 12.06.2025].
Zane D., DR Congo conflict: What is the fighting in Goma about?, BBC, 02.05.2025, https://www.bbc.com/news/articles/cgly1yrd9j3o [dostęp: 12.06.2025].
———, Arsenal partner with ‘Visit Rwanda’, Arsenal FC Official Website, 23.05.2018, https://www.arsenal.com/news/club-welcomes-visit-rwanda-new-partner [dostęp: 12.06.2025].
———, FC Bayern and Visit Rwanda agree partnership until 2028, FC Bayern Munich: Official Website, 27.08.2023, https://fcbayern.com/en/news/2023/08/fc-bayern-and-visit-rwanda-agree-partnership-until-2028 [dostęp: 12.06.2025].
———, F1 in Africa: Rwanda launch bid for Grand Prix near planned Bugesera airport close to Kigali at FIA general assembly, Sky Sports, 13.12.2024, https://www.skysports.com/f1/news/12433/13272715/f1-in-africa-rwanda-launch-bid-for-grand-prix-near-planned-bugesera-airport-close-to-kigali-at-fia-general-assembly [dostęp: 12.06.2025].
———, Basketball Africa League, Visit Rwanda, 2025, https://visitrwanda.com/basketball-africa-league/ [dostęp: 12.06.2025].
———, Human rights in Rwanda, Amnesty International, 2025, https://www.amnesty.org/en/location/africa/east-africa-the-horn-and-great-lakes/rwanda/report-rwanda/ [dostęp: 12.06.2025].
———, Rwanda | Country Page, Human Rights Watch, 2025, https://www.hrw.org/africa/rwanda [dostęp: 12.06.2025].
———, Tour du Rwanda, Visit Rwanda, 2025, https://visitrwanda.com/tour-du-rwanda/ [dostęp: 12.06.2025].
———, Visit Rwanda: Discover the Land of a Thousand Hills, Visit Rwanda, 2025, https://visitrwanda.com/ [dostęp: 12.06.2025].
———, F1 & the issue of sportswashing: what can be done?, Americans for Democracy & Human Rights in Bahrain, 25.02.2025, https://www.adhrb.org/2025/02/f1-the-issue-of-sportswashing-what-can-be-done/ [dostęp: 12.06.2025].
———, Conflict in the Democratic Republic of Congo, Global Conflict Tracker | Council on Foreign Relations, 20.03.2025, https://www.cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/violence-democratic-republic-congo [dostęp: 12.06.2025].
———, Sanctions Update: March 24, 2025, Steptoe, 24.03.2025, https://www.steptoe.com/en/news-publications/stepwise-risk-outlook/sanctions-update-march-24-2025.html [dostęp: 12.06.2025].
———, Paris Saint-Germain and Visit Rwanda renew groundbreaking partnership through 2028, Paris Saint-Germain Official Website, 16.04.2025, https://en.psg.fr/teams/club/content/paris-saint-germain-and-visit-rwanda-renew-groundbreaking-partnership-through-2028 [dostęp: 12.06.2025].
———, Visit Rwanda becomes new official Atleti sponsor, Club Atlético de Madrid | Web oficial, 30.04.2025, https://en.atleticodemadrid.com/noticias/visit-rwanda-becomes-new-official-atleti-sponsor [dostęp: 12.06.2025].
———, Formula 1 Returns to Africa: Rwanda to Host Historic Grand Prix, The Voice of Africa, 05.06.2025, https://thevoiceofafrica.com/2025/06/05/formula-1-returns-to-africa-rwanda-to-host-historic-grand-prix/ [dostęp: 12.06.2025].