Już w 2014 roku Rosja całkowicie przejęła kontrolę nad Półwyspem Krymskim. Przez wiele lat w regionie widoczne były działania rosyjskiej propagandy, mające na celu jego integrację z Rosją. Jednym z narzędzi wpływu jest sport, który ma pomóc władzy w procesie rusyfikacji.
Jest to fragment publikacji Спорт: Історія та Сучасність (pol. „Sport: Historia i Teraźniejszość), która powstała po II Międzynarodowej Naukowo-Praktycznej Konferencji. Konferencja była organizowana przez Ministerstwo Edukacji i Nauki Ukrainy oraz Kijowski Narodowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki. Referat został wygłoszony 3 kwietnia na konferencji w Kijowie.
Na Krymie organizowanych jest wiele wydarzeń sportowych, m.in. w dyscyplinach walki (np. sambo) i łucznictwie. Trenują tam także pływacy i kolarze, w tym Tamara Dronowa (uczestniczka Igrzysk Olimpijskich w Paryżu). Wkrótce na Krymie mają odbyć się również Mistrzostwa Rosji w karate.
Od 2015 roku funkcjonuje także krymska liga piłkarska. Są to rozgrywki półamatorskie, a zespoły nie mogą brać udziału w europejskich pucharach. Istnienie tej ligi było problematyczne dla wszystkich klubów, ponieważ ze względu na ograniczenia nie miały one szans na rozwój. Liga została stworzona jedynie na podstawie decyzji UEFA, która miała zapobiec włączeniu drużyn krymskich do rosyjskiego systemu piłkarskiego. Jednak po 2022 roku w Rosji zaszło wiele zmian, również w sporcie. Od 2023 roku kluby z Krymu mogą brać udział w rosyjskich rozgrywkach. W tym celu przeprowadzono reformę wszystkich lig w kraju.
Gdy Rubin Jałta i FK Sewastopol dołączyły do rosyjskiej Drugiej Ligi (FNL-2), rozgrywki uzyskały status półprofesjonalny. Był to celowy ruch, mający na celu przygotowanie ligi na włączenie większej liczby zespołów z okupowanych terytoriów Ukrainy w przyszłości. Dlaczego tak radykalna reforma była konieczna? Kluby grające w ligach amatorskich nie są traktowane przez UEFA jak zespoły zawodowe. Dzięki tej zmianie Rosja chce uniknąć dodatkowych sankcji sportowych. Rosyjski Związek Piłki Nożnej oraz Ministerstwo Sportu starają się przygotować grunt pod powrót w najbliższym czasie do rywalizacji międzynarodowej i uniknięcie dalszych ograniczeń.
Dlaczego Rubin Jałta jest modelowym przykładem rosyjskiej propagandy?
Rubin Jałta to modelowy przykład wykorzystywania klubu sportowego do budowania pozytywnego wizerunku państwa. Klub w tym roku wygrał Zimowy Puchar Ligi Wspólnoty Narodów – turniej propagandowy, w którym udział biorą drużyny z wszystkich okupowanych terytoriów ukraińskich. Rubin Jałta wyróżnia się nawet na tle drużyn „rosyjskich” takich jak Szachtar Donieck czy Zoria Ługańsk. Nie chodzi o wyniki sportowe, lecz o szerzenie propagandy. Oto, jak to się odbywa:
1. Bliskie powiązania z władzami Krymu
W grudniu ubiegłego roku przedstawiciele klubu uczestniczyli w obchodach rosyjskiej Konstytucji podczas sesji rady miasta Jałta. Zostali zaproszeni przez lokalne władze, a podczas spotkania otrzymali listy gratulacyjne od urzędników. Prezes klubu, Kirił Szaposznikow, przemawiał wspólnie z politykami. Nie było to jedyne takie spotkanie – władze regionalne (nie tylko z Jałty) często pojawiają się na meczach klubu, zwłaszcza tych z udziałem młodzieży.
2. Pomoc dla osób na “nowych rosyjskich terytoriach”
Władze klubu, zawodnicy i sztab szkoleniowy wielokrotnie brali udział w akcjach charytatywnych, dostarczając żywność i inne produkty mieszkańcom terenów okupowanych po 2022 roku. Działania te mają na celu przedstawienie Rosji jako „dobrej” strony konfliktu. Klub udzielił również pomocy mieszkańcom obwodu kurskiego pod koniec 2024 roku.
3. Udział w projektach propagandowych
Rubin wspiera inicjatywy mające na celu dalszą integrację okupowanych terytoriów z Rosją. W lutym 2024 roku podpisał umowę o współpracy z Ligą Wspólnota Narodów – rosyjskim projektem propagandowym łączącym kluby z okupowanych terenów. Prezes Rubin, Kirił Szaposznikow, powiedział wtedy:
– Wspieramy integrację nowych regionów z rosyjską rodziną piłkarską i jesteśmy gotowi dzielić się naszymi sukcesami oraz pomagać na wszelkie możliwe sposoby. Uważam, że to przełomowy moment dla Jałty, aby stać się częścią tak ważnego projektu.
Liga Wspólnota Narodów skupia m.in. zespoły takie jak Szachtar Donieck i Zoria Ługańsk. Jej celem jest zjednoczenie wszystkich okupowanych terytoriów z Rosją, a promują ją najpopularniejsze rosyjskie media, takie jak finansowany przez Gazprom Match TV.
4. Obchody rosyjskich świąt państwowych
Rubin aktywnie wspiera rosyjskie święta narodowe, takie jak Dzień Zwycięstwa i Dzień Rosji. Na Dzień Zwycięstwa klubowe media społecznościowe opublikowały zdjęcia ze wstążką św. Jerzego (ros. Георгиевская ленточка) – symbolu zakazanego w wielu krajach, uznawany za przejaw rosyjskiego imperializmu. Co roku podczas Dnia Rosji (12 czerwca) zawodnicy i kierownictwo klubu regularnie uczestniczą w oficjalnych uroczystościach organizowanych przez rosyjskie władze.
5. Zaangażowanie w życie publiczne Jałty
Zawodnicy i pracownicy klubu biorą udział w wydarzeniach publicznych, takich jak obchody Dnia Matki czy konkursy Miss Krymu. Promują również lokalne produkty, m.in. napoje energetyczne, w ramach działań mających na celu integrację z lokalną społecznością Krymu.
6. Widoczność w całej Rosji
Podczas spotkania zespołów rosyjskiej Drugiej Ligi prezes Rubina powiedział: „Granice Rosji sięgają od Sachalinu po Krym.” Klub chce być rozpoznawalny przez kibiców w całej Rosji. Pomagają w tym m.in. stroje marki Jogel – tej samej, która ubiera reprezentację Rosji. Klub jest regularnie obecny w programach telewizji Match TV i innych ogólnokrajowych mediach sportowych.
Czy można przeciwdziałać propagandzie na okupowanych terytoriach?
Obecnie jednym z głównych celów Rosji jest pełna integracja okupowanych terytoriów Ukrainy z resztą kraju. Działania prowadzone są na wielu płaszczyznach – w tym również sportowej. Pomimo starań Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ukrainy i innych instytucji, kwestia okupowanych regionów Ukrainy nie przyciąga większej uwagi społeczności międzynarodowej.
Warto dodać, że Rosja wykorzystuje sport również jako narzędzie indoktrynacji młodzieży na Krymie i w okupowanych regionach Donbasu. Organizowane są specjalne turnieje i programy treningowe dla dzieci i młodych sportowców, których celem jest zaszczepienie prorosyjskiej tożsamości. W wydarzeniach tych biorą udział znani sportowcy, tacy jak mistrz olimpijski Nikita Nagorny. Kluby sportowe otrzymują finansowanie od rosyjskich władz, a sportowcy są zachęcani do przyjmowania rosyjskiego obywatelstwa. Kwestia ukraińskich dzieci jest jednym z poważniejszych problemów, który powstał w wyniku wojny obu państw.
Sport staje się nie tylko narzędziem propagandy, ale częścią długoterminowej strategii Rosji. Możemy zauważyć coraz mniejsze zainteresowanie ze strony międzynarodowych organizacji nie tylko sytuacją na okupowanych terenach, ale także samą wojną. W najbliższych latach Ukraina musi podjąć szereg działań (nie tylko w sporcie) mających na celu przypomnienie o losach wielu rodaków, którzy pozostali na zajętych regionach i obecnie są objęci procesem rusyfikacji.
Coraz większe znaczenie dyplomacji sportowej w Ukrainie
Uniwersytet Tarasa Szewczenki od lat podejmuje tematykę relacji sportu i polityki. Do tej pory zorganizował dwie międzynarodowe konferencję, które omawiają tę kwestię. Rolę dyplomacji sportowej we współczesnym świecie rozumieją także przedstawiciele ukraińskich ministerstw. W 2019 roku „dyplomacja sportowa” została uznana za jeden z kluczowych kierunków działań dyplomacji kraju, obok m.in. dyplomacji kulinarnej i innych bardziej tradycyjnych form prowadzenia dyplomacji.
Po wygłoszonym referacie komentarza udzielił Eduard Kuzmenko – doktorant na Uniwersytecie Tarasa Szewczenki i jeden z organizatorów samej konferencji
– Trzy lata po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę staje się coraz bardziej oczywiste, że Rosja wykorzystuje sport jako narzędzie polityczne — zarówno do realizacji swoich celów geopolitycznych, jak i do odwracania uwagi od aktów terroru popełnianych w Ukrainie. Ukraina argumentuje, że koncepcja „neutralności sportu” jest wykorzystywana przez Rosję jako zasłona mająca na celu legitymizację jej wojny. Pod pretekstem apolitycznego udziału, rosyjscy sportowcy często reprezentują i promują narracje zgodne z linią Kremla. W odpowiedzi na to rząd Ukrainy, różne organizacje oraz krajowe federacje sportowe aktywnie działają na rzecz wykluczenia Rosji z udziału w międzynarodowych wydarzeniach sportowych oraz ich reprezentacji w międzynarodowych organizacjach sportowych. Działania te obejmują na przykład weryfikację osobistych poglądów rosyjskich sportowców na temat wojny. Ponadto w Ukrainie coraz większe znaczenie zyskuje koncepcja „dyplomacji sportowej”, ponieważ sport staje się potężną platformą do komunikowania się ze społecznością międzynarodową, przeciwdziałania dezinformacji oraz przekazywania prawdy o wojnie. Ukraina stara się przedstawiać swoją narrację i pokazywać upolitycznienie sportu przez Rosję.
Doceniasz naszą działalność?
Możesz wesprzeć nas darowizną w dowolnej kwocie.
Fundacja Polski Instytut Dyplomacji Sportowej
Al. Solidarności 68/121, 00-240 Warszawa
07 1090 1014 0000 0001 5892 0242
Tytuł przelewu: “Darowizna na cele statutowe”
Uzyskane środki zostaną wykorzystane do rozwoju Instytutu.