Do 6 października potrwają mistrzostwa świata w futsalu. Gospodarz, czyli Uzbekistan już odpadł z turnieju, jednakże uzyskanie prawa do organizacji tej imprezy są dla tego państwa olbrzymim sukcesem. Wpływ na to miał obecnie urzędujący prezydent Szawkat Mirzijojew i jego dobre relacje z władzami FIFA. Jak więc w najbardziej zaludnionym państwie Azji Centralnej mieszają się związki polityki i sportu?
Uzbekistan położony jest w Azji Centralnej. To jedna z byłych republik Związku Radzieckiego, którą zamieszkuje około 35 milionów osób. Kraj słynie z bogatych złóż złota, gazu ziemnego i uranu1. To także światowy lider w produkcji bawełny. Uzbekistan posiada dość bogatą historię, a takie miejsca jak Samarkanda są coraz częstszym miejscem odwiedzin turystów.
Od 2016 roku prezydentem Uzbekistanu jest Szawkat Mirzijojew. Zastąpił on na stanowisku zmarłego Islama Karimowa, który rządził krajem od upadku Związku Radzieckiego. Prezydent oskarżany jest o rządy autorytarne, gdyż m.in. nie dopuścił do startu w wyborach kandydatów opozycji. Dodatkowo dzięki zmianom w Konstytucji będzie mógł rządzić krajem aż do 2037 roku, a w ocenie obserwatorów w kraju łamane są prawa człowieka. Do dziś w więzieniach ma przebywać nawet do kilku tysięcy osób, którzy zostali tam umieszczeni ze względu na poglądy polityczne.
Jednakże pojawiają się głosy pozytywnie oceniające prezydenta. Za jego kadencji poprawiły się relacje z sąsiadami – podpisano między innymi akt o demarkację granic z Kirgistanem2. Zauważalny jest również wzrost gospodarczy, co wynika ze skutecznego utrzymywania dobrych relacji jednocześnie z Rosją, Chińską Republiką Ludową i państwami należącymi do Unii Europejskiej. Prezydent planuje wdrażać koncepcję tzw. Nowego Uzbekistanu – kraju otwartego, troszczącego się o każdego obywatela. Szczególne naciski mają być kładzione na przeprowadzenie reform w służbie zdrowia i szkolnictwie, a państwo ma się rozwijać gospodarczo z poszanowaniem środowiska3.
Jak Uzbekistan został gospodarzem turnieju?
Prawo do organizacji mistrzostw świata w futsalu Uzbekistan otrzymał podczas posiedzenia Rady FIFA 23 czerwca 2023 roku4. Jego kontrkandydatami były: Indie, Iran, Maroko, Stany Zjednoczone, Wietnam. Dlaczego akurat wybrano ten kraj? Wpływ na to miały między innymi dobre relacje prezydenta Szawkata Mirzijojewa z Giannim Infantino. Spotkali się oni między innymi w maju 2023 roku w Taszkiencie, gdzie jednym z tematów był właśnie światowy czempionat w futsalu5. Według lokalnych mediów Infantino wysoko ocenił i w pełni poparł reformy przeprowadzone w kraju na rzecz rozwoju piłki nożnej. Zwrócono ponadto uwagę na wysoki poziom współpracy między Związkiem Piłki Nożnej Uzbekistanu a FIFA, w ramach której w kraju trwają prace nad stworzeniem nowoczesnej federacji piłkarskiej. Infantino pogratulował również liderowi Uzbekistanu podczas tamtego spotkania zwycięstwa młodzieżowej reprezentacji narodowej w Pucharze Azji.
“Szczególną uwagę zwrócono na przygotowanie i przeprowadzenie światowych imprez sportowych i mistrzostw w Uzbekistanie, rozszerzenie pomocy technicznej w przygotowaniu drużyny narodowej, a także opracowanie mechanizmu selekcji utalentowanych piłkarzy” – zaznaczyła służba prasowa prezydenta Mirzijojewa.
Infantino pogratulował triumfu jeszcze z jednego powodu – Uzbekistan był w marcu 2023 roku organizatorem Pucharu Azji do lat 20. Warto zwrócić uwagę, że to nie jedyne rozgrywki, które w odbyły się bądź odbędą w tym kraju. Do tej pory trzy młodzieżowe imprezy, które miały miejsce w Uzbekistanie, przebiegały w sposób zadowalający. Należy odnotować, że równocześnie z męskim rozwija się również piłka kobieca. To też nie umknęło uwadze międzynarodowych federacji i wpłynęło na przyznanie prawa do organizacji Pucharu Azji Kobiet w 2029 roku6.
Jaki jest poziom piłki nożnej w Uzbekistanie?
Do tej pory Uzbekistan ani razu w okresie swojej niepodległości nie zakwalifikował się do piłkarskiego mundialu. Zmieni się to najprawdopodobniej w najbliższej edycji mistrzostw świata, gdyż do samego turnieju kwalifikuje się więcej zespołów, a reprezentacja jest liderem w swojej grupie eliminacyjnej. Największym sukcesem pozostaje więc 4. miejsce, które zajęli w Pucharze Azji w 2011 roku.
Popyt na piłkarzy z Uzbekistanu w zagranicznych ligach wzrasta. Gwiazdą ligi rosyjskiej jest Abbosbsek Fajzulajew (CSKA Moskwa), a regularnie w innych ligach występuje wielu innych piłkarzy z tego kraju. W Europie możemy natomiast obserwować od wielu lat Eldora Szomurodowa (AS Roma) i Abdukodira Chusanowa (RC Lens). Oczywiście nie są to jedni z najlepszych zawodników na świecie, jednak większość Uzbeków to młodzi piłkarze, którzy najlepsze lata kariery mają dopiero przed sobą.
Tutaj warto zatrzymać się na chwilę w temacie rozwoju młodzieżowego futbolu. To jedno z głównych celów tamtejszej federacji piłkarskiej, gdyż w ocenie prezydenta Mirzijojewa to dyscyplina popularna w każdej uzbeckiej rodzinie. Młodzi obywatele dzięki uprawianiu piłki nożnej mają mieć szansę na rozwój również w innych aspektach. W wielu nowo powstałych szkółkach, często wizytowanych przez przywódcę kraju dba się bowiem również o edukację najmłodszych.
W poprzednim roku podczas spotkania z dziećmi regionie Jukori-Czyrczyk Mirzijojew pokazywał nowo realizowany projekt – nowoczesne Centrum Piłkarskie Narodowych Reprezentacji Uzbekistanu. Wybudowanych zostanie tam wiele boisk piłkarskich, na których będą mogły trenować kadry od najmłodszych grup wiekowych. Zaangażowanie w futbol młodzieżowy już przyniosło efekty, między innymi w postaci ćwierćfinału mistrzostw świata do lat 17. Patrząc na obecne działania, powinno być tylko lepiej.
Współpraca jest rozwijana również w ramach wymiany informacji z innymi federacjami piłkarskimi. W poprzednim roku delegacja z Uzbekistanu odwiedziła centrum szkoleniowe węgierskich kadr narodowych. Na spotkaniu obecni Minister Sportu Adham Ikramow oraz wiceprezydenci Uzbeckiej Federacji Piłkarskiej (UFA) Rawszan Irmatow i Odil Achmiedow Celem ich wizyty było zapoznanie się z działalnością akademii i centrum treningowego węgierskich drużyn narodowych, a na koniec podpisano memorandum dotyczące współpracy, szczególnie w rozwoju futbolu młodzieżowego.
Wybór Węgier nie był przypadkowy – to z tym państwem w Europie w ostatnich latach prezydent Mirzijojew ma bardzo dobre relacje. W Budapeszcie została otworzona ambasada Uzbekistanu, a wiele firm z państwa rządzonego przez Viktora Orbana zaczęło inwestować w Azji Centralnej. Obaj politycy w działaniu są dosyć podobni – prowadzą bowiem politykę wielowektorową, a swój pozytywny wizerunek starają się budować poprzez wykorzystanie sportu.
Rozwijana jest również współpraca na kontynencie azjatyckim. Od wielu lat uzbecki głos jest istotny w tamtejszej federacji, utrzymywane są dobre relacje z przedstawicielami krajów arabskich. Rozwija się również kooperacja z krajami Azji Centralnej – w tym również z Kirgistanem. Polityka oczywiście i tu odgrywa ogromną rolę, gdyż za czasów Karimowa takie działania byłyby niemożliwe. Co też wcześniej było wspomniane w tekście, Uzbekistan za swoje wszystkie reformy doceniany jest również przez szefostwo FIFA.
Mundial w Azji Centralnej – czy to jest w ogóle realne?
W poprzednim roku w kazachskich i uzbeckich mediach pojawiła się informacja, że oba kraje będą ubiegać się o organizację mistrzostw świata w piłce nożnej w 2034 roku. Brzmi niewiarygodnie, ale taki pomysł został ogłoszony przez jedną z najważniejszych osób w tamtejszym świecie futbolu. Stało się to bowiem podczas spotkania związków piłkarskich krajów Azji Centralnej, gdzie szef Federacji Piłki Nożnej Kazachstanu Adilet Barmenkulow oficjalnie wyraził chęć zorganizowania mundialu wspólnie z Uzbekistanem.
Na temat potencjalnych mistrzostw świata w Azji Centralnej jeszcze tego samego dnia wypowiedział się znany ekspert piłkarski i działacz Aliszer Nikimbajew. Pomysł oczywiście został przez niego skrytykowany, głównie ze względu na koszty i niewystarczającą infrastrukturę. Niektórzy dziennikarze chwalili jednak ambitne plany, które przedstawiła strona kazachska. Miały one bowiem pokazać, że region się w ostatnich latach bardzo rozwinął i stał się znaczący na mapie świata.
Nie muszę chyba dodawać, że plan jest oczywiście nierealny. Mimo olbrzymiej promocji dla regionu, organizacja mundialu to przede wszystkim duże wydatki finansowe. Oba państwa nie posiadają odpowiedniej infrastruktury do przeprowadzenia takiej imprezy. I nie będą miały również w najbliższych kilkunastu latach – nie zdecydują się bowiem, idąc śladami Kataru do budowy wielu ogromnych stadionów, które później nie będą miały żadnego zastosowania.
Wnioski
Mistrzostwa świata w futsalu to kolejne docenienie rozwoju Uzbekistanu przez FIFA. Oczywiście, że zdecydowanie bardziej popularna w Uzbekistanie jest piłka nożna. Halowa odmiana wzbudza mniejsze zainteresowanie, jednak dla władz państwa nadal jest to świetna forma promocji kraju. Tak o tym mówił podczas sierpniowej konferencji mówił jeden z przedstawicieli komisji turystyki tego kraju, Aziz Maksumow7.
“Planujemy skutecznie wykorzystać tę okazję do promocji turystyki w Uzbekistanie wśród innych państw. Krótko mówiąc, opierając się na naszych narodowych tradycjach, mistrzostwa w futsalu zostały połączone z możliwościami turystycznymi naszego kraju”
Sport dla Szawkata Mirzijojewa jest więc jednym z elementów prowadzenia polityki. Należy stwierdzić, że do tej pory wychodzi mu to bardzo dobrze – olimpijczycy zdobyli rekordową liczbę medali na igrzyskach w Paryżu, rozwija się sport młodzieżowy, a piłkarska reprezentacja ma bardzo duże szanse na udział w najbliższej edycji mundialu. Prezydent, mimo bycia oskarżanym o rządy autorytarne, dzięki wielu reformom i skutecznym działaniom na polu dyplomatycznym wpłynął na rozwój kraju.
Uzbekistan w najbliższych latach będzie gościł wiele imprez piłkarskich, jednak docelowo najważniejsze będzie uzyskanie prawa do organizacji Pucharu Azji w 2031 lub 2035 roku. W mojej ocenie są na to duże szanse – federacja dba o rozwój na wielu szczeblach, również jeśli chodzi o infrastrukturę czy szkolenie młodzieży. Co jest również ważne – prezydent i przedstawiciele Uzbeckiego Związku Piłkarskiego utrzymują dobre kontakty z zarządem FIFA, o czym świadczą spotkania z Giannim Infantino i jego wizyta w Taszkencie, a także ich wspólne spotkanie w Stanach Zjednoczonych.
- Warto zwrócić uwagę na rolę surowców w polityce Uzbekistanu. To dzięki nim państwo rozwija się gospodarczo, wchodząc coraz częściej na nowe rynki. Przykładowo obecnie około 50% wykorzystywanych we francuskich elektrowniach atomowych pochodzi z Kazachstanu i Uzbekistanu, gdzie wcześniej sprowadzany był on w większości z państw Afryki. ↩︎
- P. Baumgartner, Tug-Of-War: Uzbekistan, Kyrgyzstan Look To Finally Settle Decades-Old Border Dispute, https://www.rferl.org/a/uzbekistan-kyrgyzstan-resolving-decades-old-border-dispute/28918059.html (dostęp: 15.08.2024 r.) ↩︎
- K. Ochman, Wybory prezydenckie w Uzbekistanie domykają proces reform konstytucyjnych, https://kierunekkaukaz.pl/2023/07/09/wybory-prezydenckie-w-uzbekistanie-domykaja-proces-reform-konstytucyjnych/ (dostęp: 15.08.2024 r.) ↩︎
- Uzbekistan to host the FIFA Futsal World Cup 2024, https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/futsalworldcup/articles/uzbekistan-announced-as-host-nation-hosts-futsal-world-cup-2024 (dostęp: 15.08.2024 r.) ↩︎
- Taszkient to stolica Uzbekistanu. ↩︎
- Imprezę przeniesiono z 2022 roku, a prawo do jej organizacji Uzbekistan uzyskał jeszcze w 2021 roku. ↩︎
- С 14 сентября – 6 октября Узбекистан впервые станет хозяином престижного соревнования – Чемпионата мира по футзалу, https://nuz.uz/2024/08/06/s-14-sentyabrya-6-oktyabrya-uzbekistan-vpervye-stanet-hozyainom-prestizhnogo-sorevnovaniya-chempionata-mira-po-futzalu/ (dostęp: 13.09.2024 r.) ↩︎